Patent Hakları

Düşünce ve hayal gücüne bir sınırlama getirir endişesiyle “buluş” kavramının mevzuatta bir tanımının yapılmasından kaçınılmıştır. Gündelik hayatımızda ve endüstride karşılaşılan pek çok teknik problemin üstesinden yine bir takım teknik çözümlerle aşıldığını görürüz. İşte bu teknik çözümler çoğu zaman muhteşem bir fikir ürünü olarak karşımıza çıkar. Teknik problemleri çözen ve yenilik özelliği taşıyan bu insan fikirleri “buluş” olarak tanımlayabiliriz.

O halde, “teknik bir problem”, bunun çözümünü sunan, “yeni” ortaya atılmış bir “insan fikri”, “buluş”un sac ayaklarını oluşturur. Bu nedenle örneğin, doğada mevcut olan bir şeyin keşfi tek başına bir buluş olarak kabul görmez. Mutlaka insani bir katkı, bir düşünce, fikri bir emek ortaya konulmalıdır. İşte o zaman, söz konusu çözümün “buluş” olma özelliği gündeme gelir.

İşte patentin konusu oluşturan “buluş”tur. Teknik problemlerin çözümü, çok farklı yöntem ve tekniklerle olabilir. Bu nedenle aynı teknik sorunu çözen farklı buluşlara, şartları sağlaması halinde ayrı ayrı patent verilmesinin önünde engel yoktur.

Patent, yeni tekniğin bilinen durumunu aşan ve sanayiye uygulanabilir olan buluşların, haksız kullanımlarını belirli bir süre engellemek üzere resmi mercilerce verilen belgenin adıdır. Patent hakkı, bir taraftan bu hakkı ispata yarayan patent belgesini diğer taraftan da patent belgesinin konusunu oluşturan ve patent belgesi ile korunan buluş üzerindeki hakkı ifade eder.

Bir buluşa patent belgesi verilebilmesi için, “yenilik”, “tekniğin bilinen durumunu aşma” ve “sanayiye uygulanabilirlik” unsurlarının tamamını taşıması zorunludur.

Patentin koruma şartlarının tamamını taşımayan ancak yenilik ve sanayiye uygulanabilir olma özelliği taşıyan buluşlar da, faydalı model (küçük buluş) olarak korunmaktadır. Patentlere oranla daha az maliyetle ve daha kısa sürede sonuçlanan tescil işlemleriyle, buluşların “faydalı model” koruma altına alınabilmesi öngörülmüştür.

Patent ve faydalı model, üretime yönelik teknik bir problemi çözen buluşlara diğer bir ifade ile ürünün çalışma şekli ve prensibiyle ilgili kavramlardır. Tasarım ise ürünün görünümüyle ve şekliyle ilgili yenilik ve farklılıklar esas alınır. Aynı zamanda tasarımlarda sanatsal ve estetik yön de bulunur. Bu nedenle tasarımlar bazen patent ve faydalı modelle bazen de fikir ve sanat eserleriyle karıştırılır.

Patent ve faydalı model tescili için Türkiye’deki tek yetkili merci Türk Patent Enstitüsü’dür.

Patent ve faydalı modelle ilgili mevzuatımızdaki en temel düzenleme, 27 Haziran 1995 tarihli Resmi Gazete’te yayımlanarak yürürlüğe giren 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’dir.